كنه تاولي گلابيPhytoptus pyri

Syn:Eriophes pyri , Epitrimersus pyri[acari:Eriophidae]

كنه تاولي گلابي اولين بار در دنيا در سال 1870 م از اروپه گزارش شد. در ايران اولين بار در سال 1328 دواچي اين كنه را تحت نام    Eriophes pyri  گزارش نمود كه بدنبال آن از اصفهان فاطمي در سال 1364 اين كنه را تحت عنوان P.psuduinsidius   گزارش نمود.پس از بررسي هاي بيشتر اين گونه را تحت عنوانPhytoptus pyri نامگذاري نمودند.

مناطق انتشار:

كنه تاولي گلابي در استان هاي گيلان. مازندران .فارس.اصفهان.اطراف تهران و قزوين به شدت شيوع داشته واحتمالا در ساير نقاط نيز انتشار داشته باشد.

ميزبان ها:

اين كنه علاوه بر گلابي از روي سيب .به و زالزالك وزبان گنجشك نيز گزارش شده است.

شكل شناسي:

از اين گونه دو نژاد گزارش شده است كه يكي به جوانه حمله كرده وديگري روي برگ ايجاد گال ميكند. تفكيك دو گونه بر اساس نسبت طول بدن به عرض ان .تعداد حلقه هاي روي بدن و موقعيت موهاي شكمي از يكديگر انجام مي شود.

افراد بالغ كنه هاي بسيار كوچكي هستند كه طول بدنشان در حدود 160-200 ميكرون وبه رنگ سفيد وگاهي صورتي هستند. در تمام مراحل زيستي داراي 2جفت پا هستند. سروسينه متصل بوده  و روي بدن داراي خطوط عرضي مشخص هستند.اين گونه داراي 2جفت موي حسي بلند در سطح زيرين نيمه جلويي بدن است و 1جفت موي حسي كوتاه در انتهاي شكم دارد.در انتها و نزديكي انتهاي بدن  دو برجستگي منتهي به مو وجود دارد.ناخن پروش 4پره دارد.

تخم:

تخم ها به شكل بيضي .سفيد و به طول 50 ميكرون است.

خسارت :

نژاد برگي توليد تاول هايي در سطح زيرين برگ هاي سيب و گلابي مي كند.اين علامت باتشكيل تاول هاي كوچك سبز مايل به قرمز  شروع شده وغالبا بسختي ديده ميشوند ولي با پيشرفت آن گال ها واضح تر و قرمز تر ميشونددر سطح فوقاني در ابتدا لكه هي رنگ پريده ديده ميشوند و پس از مدتي بافت هاي خسارت ديده مرده ولكه هاي مزبور به رنگ تيره در مي ايند. در سطح تحتاني برگها ناحيه اسيب ديده كركدار و برجسته بوده و داراي اپيدرم شل و چروكيده است كه ظههري تاول مانند به ان ميدهد.اين تاولها در دوطرف رگبرگ مياني تشكيل ميشوند.با ادامه ي آلودگي لكه ها به يكديگر متصل شده و سطح وسيعي از برگ را مي گيرند.برگ هاي آلوده ممكن است پيچيده و بدشكل  شوند .اين خسارت ممكن است بر روي شاخه و گاگاه ميوه نيز صورت پذيرد وگاهي باعث ريزش ميوه نيز مي گردد.

نژاد دوم به جوانه هاي ميوه وارد شده و خسارت شديدي وارد ميكتد و ريزش غير عادي گل و ميوه هاي نارس را سبب ميشود اما تاول ايجاد نميكند.. خسارت شديد اين كنه در زمستان واردميگردد. در اين موقع از سال جوانه هاي ميوه مورد حمله قرار گرفته و ممكن است منجر به از بين رفتن كامل ميوه گردد. ميوه هاي خسات ديده بدشكل و پوستك دار است.در درخت نيز ضعف عمومي ديده ميشود. خسارت اين نژادشبيه خسارت ناشسي از سرمازدگي است.

خسارت وارده به ميوه جدي ترين خسارت وارده توسط كنهه گالي گلابي است كه در نتيجه تغذيه كنه از ميوه است و باعث ايجاد لكه هاي قهوه اي و چوب پنبه اي با توقف رشد بافتي ميشود. ميوه هاا بد شكل ميشوند.

زيست شناسي:

نژاد برگي اين كنه در جوانه ها زمستانگذراني ميكند‌‌‌ ولي داراي دياپوز واقعي نيستند.فعالين اين نژاد بهطورخلاصه شامل:

-         تخمريزي از اوايل بهار تا اوايل پائيز

-         زمستانگذراني در طول ماه هاي زمستان

-         ايجاد تاول در اوايل بهار روي برگها

-         ريزش احتمالي برگ هاي مسن

-         تعدادي از كنه ها در پائيز به همراه برگ ها افتاده و تعدادي براي زمستانگذراني به داخل جوانه ها ميروند.

نژاد جوانه اي برخلاف نژاد برگي زمستانگذراني نداشته و در طول زمستان فعال بوده و تخمريزي مينمايد. اين نژاد از نيمه ي اول خرداد شروع به حمله به جوانه هاي ميوه در حال رشد مي كنندو تعدادي موفق به نفوذ ميشوند. مشخص ترين علامت شل وباز  شدن كامل جوانه استو تامهر ماه جوانه ها ريزش مي كنند. الودگي متوسط تا شديد اين نژاد باعث قهوه اي شدن جوانه هاي ميوه در اوايل فصل و باز شدن نامنظم آنها ميشود.

بطوركلي درختان الوده ضعف عمومي دارند و گلها ريزش مي كنند و يا تبديل به ميوه نمي گردنند.

اين گونه در شرايط گرم و مرطوب فعاليت بهتري دارد كه درست برعكس شرايط اپتيمم در خصوص پسيل گلابي است و با توجه به سمپاشي هاي گسترده اي كه برعليه ساير آفات گلابي صورت مي گيرد بيم طغيان اين افت در اينده ميرود.

جدا سازي 2 نژاد كنه گالي گلابي با استفاده از موارد زير امكان پذير است‌‌. نالپا1929:

                                    فرم تاولز                                                        فرم جوانه خوارا    

 تخمگذاري                 ازاواسط اسفند تا اواخر مهر                                  ازاواخر شهريور تا اواخر خردار

زمستانگذراني            به حالت دياپوز دروغي و غير فعال                         فعال در داخل جوانه هاو در                                                                                                   درحال تخمريزي

فعاليت در              نفوذ وتخمريزي در داخل برگ وگالزايي              بدشكلي برگو جوانه هاي گل و ريزي                                                                                                                                 

هنگام گل                                                                                                                 گلها و ميوه هاي كوچك

دراوايل بهار                  توسعه تاول ها وسياه شدن آن ها و ريزش برگ ها                    بدون تاول ولوله شدن برگ ها

درپاييز       مهاجرت به زير پوشش جوانه و خواب زمستانه                             مهاجرت به داخل جوانه وشروع به   تخمريزي

روش هاي كنترل :

الف. بيولوژيكي :

از عوامل منترل بيولوژيك اين كنه ميتوان به:Amblyseus iranicus,Tydeus caryae, Scolothrips sexmaculatus اشاره كرد.كه در نواحي غرب كشئر از كارايي بالايي برخور دارند.

ب. شيميايي:

با توجه بهسيمل اين منه سمپاشي در بهار و اوايل تابستان  هيچ تاثيري در محصول همان سال ندارد بنا بر اين بايستي محافظت محصول در سال بعد انديشيد و كنه ها را قبل از تشكيل جوانههاي ميوه جديد از بين برد.بهترين زمان كنترل از زمان باز شدن جوانه تا موقعي كه برگچه هاي جوانه هاي جديد براي حمله كنه ها به حد كافي شل شده اند . است چرا كه در اين زمان كنه ها در روي درخت آزاد هستند.كنترل فرم زمستان گذران اين كنه بهتر است با كرم سيب تلفيق شود. تركيبات توصيه شده عبارتند از آزينفوس متيل.سوين و تركيبات گوگردي. البته استفاده از الوزال به ميزان 5در هزار و يا گبوتكس به نسبت 7.5 در هزار نيز توصيه شده است.

منابع:

1- خانجاني .محمد و حداد ايراني نژاد.كريم- 1385-كنه هاي زيان آور محصولات كشاورزي در ايران-انتشارات بوعلي سينا -530 صفحه

2- اسماعيلي. مرتضي- 1375-آفات مهم درختان ميوه -